Lập kế hoạch là bước khởi đầu vô cùng quan trọng và đặc biệt khi bạn đang sắp sửa “dấn thân” vào con đường khởi nghiệp kinh doanh online. Lập kế hoạch kinh doanh online cần chú trọng những điểm nào, lưu ý những gì, yếu tố cốt lõi quyết định thành công là gì? Những câu hỏi này trong bài viết hôm nay của Martool sẽ giải đáp cho bạn.
Bằng kinh nghiệm triển khai các dự án kinh doanh online trong suốt hơn 10 năm qua, chúng tôi chắt chiu những giá trị thực tiễn để bạn có thể xây dựng nên một kế hoạch kinh doanh online bách chiến bách thắng.
Lập kế hoạch kinh doanh online để làm gì?
Tương tự như lúc bạn sắp sửa giong buồm ra khơi, lập kế hoạch kinh doanh chính là xác định đích đến, những chặng đường cần vượt qua, lường trước những khó khăn sẽ gặp phải trên hải trình, lương thực cần chuẩn bị và phân chia công việc của từng người trong thủy thủ đoàn.
Lập kế hoạch kinh doanh chính là tiền đề để bạn có thể chuẩn bị đủ nguồn lực cũng như dự tính được những khó khăn phải vượt qua. Và quan trọng hơn cả, kế hoạch kinh doanh giúp bạn biết đích đến là ở đâu và phải nỗ lực ra sao để đạt được đến đó.
Nhiều người nghĩ rằng lập kế hoạch là bước thừa thãi và lý thuyết hóa. Họ còn lý luận rằng đa số kế hoạch được sinh ra để phá bỏ, vậy thì tại sao phải mất công lập kế hoạch làm gì?
Đúng là nếu quá chú trọng vào ngôn từ, cách trình bày, việc lập kế hoạch kinh doanh dễ trở thành “nặn” ra chữ và bản kế hoạch cho dù có hoàn thành cũng không có tính thực tế. Và kế hoạch đúng là thường bị thay đổi, phá bỏ dựa theo tình huống cụ thể.
Tuy nhiên, nếu xác định đúng việc lập kế hoạch kinh doanh là để suy nghĩ, cụ thể hóa chiến lược của bạn và không quan trọng hóa cách trình bày thì bản kế hoạch của bạn sẽ giúp ích rất nhiều so với việc bạn không chuẩn bị gì cả cho việc kinh doanh sắp tới.
Vì lẽ đó cho nên trong nội dung này chúng tôi chỉ trình bày về ý nghĩa thực tế của kế hoạch kinh doanh và cụ thể là kinh doanh online, các nội dung về các thức trình bày, ngôn từ chúng tôi sẽ bỏ qua. Nếu bạn đang tìm kiếm những chia sẻ về việc làm sao để viết một bản kế hoạch kinh doanh online chi tiết, xin bỏ qua bài viết này.
Bước 1: Lựa chọn lĩnh vực kinh doanh online
Đầu tiên quan trọng nhất là phải biết mình sẽ kinh doanh ở lĩnh vực nào. Một số người khi bắt đầu kinh doanh chỉ nhắm đến một sản phẩm cụ thể mà không xét rộng hơn về lĩnh vực dẫn đến khi thử nghiệm kinh doanh với sản phẩm đó và thất bại, những người đó khó tìm ra được kế hoạch tiếp theo.
Do đó lời khuyên của chúng tôi là trước khi xác định bán sản phẩm gì, bạn cần xác định lĩnh vực mà bạn sẽ kinh doanh online.
Lĩnh vực kinh doanh online hợp lý nhất là sự giao thoa giữa 3 yếu tố:
- Sự yêu thích của bản thân
- Khả năng của bản thân trong việc kinh doanh ở lĩnh vực đó
- Nhu cầu của thị trường
Đầu tiên là sự yêu thích của bản thân đối với lĩnh vực. Nếu bạn bắt đầu một lĩnh vực mà không có đam mê, sự yêu thích, bạn sẽ rất khó để duy trì việc kinh doanh được lâu dài. Trừ trường hợp đã có người hướng dẫn đường đi nước bước rõ ràng và bạn chỉ việc làm theo còn không, việc kinh doanh online nhiều khi phải đối mặt với nhiều khó khăn, nếu không có sự yêu thích, niềm đam mê, bạn khó có thể duy trì được.
Ngoài việc yêu thích lĩnh vực đó, bạn cũng cần xác định xem khả năng của bạn như thế nào nếu bắt tay vào kinh doanh. Đó có phải là lĩnh vực mà bạn “thạo” hay là lĩnh vực xa lạ và bạn không thể thể hiện khả năng khi kinh doanh?
Yếu tố thức 3 là phải đối chiếu với nhu cầu thị trường. Đây chính là phép kiểm nghiệm tính thực tế của lĩnh vực kinh doanh mà bạn xác định. Hãy chắn rằng đối với lĩnh vực đó, nhu cầu đủ lớn và vẫn còn chỗ trống để bạn khai phá.
Khi có thể kết hợp được cả 3 yếu tố này, bạn sẽ xác định được lĩnh vực kinh doanh online phù hợp với bạn.
Hiện nay có một số hướng đi để người bắt đầu kinh doanh online có thể lựa chọn.
Bước 2: Nghiên cứu thị trường
Sau khi xác định được lĩnh vực kinh doanh online phù hợp. Tiếp theo bạn cần thực hiện nghiên cứu thị trường. Nghe qua có vẻ to tát nhưng bạn có thể bắt đầu bằng việc hình dung xem khách hàng ở lĩnh vực này họ là những người như thế nào, họ đang gặp vấn đề gì, các đơn vị khác đang hoạt động trong lĩnh vực này là những ai, họ đang kinh doanh như thế nào.
Những sự tìm hiểu này sẽ giúp bạn có thể hiểu rõ hơn về nhu cầu khách hàng cũng như các đối thủ kinh doanh mà bạn phải đối diện trong tương lai.
Có nhiều cách khác nhau để nghiên cứu thị trường. Đối với những công ty lớn họ có thể triển khai những cuộc điều tra, khảo sát. Với những người muốn bắt đầu kinh doanh online nhỏ, cách đơn giản nhất là tìm hiểu thông qua bạn bè, người quen (nếu họ đang dùng sản phẩm trong lĩnh vực mục tiêu mà bạn xác định) hoặc mua thử ở những đơn vị cùng lĩnh vực, tìm hiểu phản ứng, nhu cầu của khách hàng thông qua các bài đăng trên Facebook, trong các nhóm.
Hoặc chính bạn cũng có thể trực tiếp tạo những câu hỏi trên FB cá nhân hoặc đăng trong các nhóm, những ý kiến bạn nhận được sẽ giúp bạn có được những nhìn nhận chi tiết hơn về thị trường của lĩnh vực này.
Bước 3: Xác định sản phẩm cụ thể
Trải qua giai đoạn nghiên cứu thị trường, bạn có thể biết được nhu cầu thực sự của thị trường cũng như các sản phẩm mà các đơn vị khác đang cung cấp. Chính là lúc này bạn sẽ xác định sản phẩm mà bạn muốn bắt đầu kinh doanh.
Liệu sản phẩm đó có đáp ứng được nhu cầu của khách hàng hiện tại hay không? Nó có ưu, nhược điểm gì so với các đơn vị khác đang bán? Đó là những câu hỏi để giúp bạn kiểm nghiệm tính khả thi khi lựa chọn sản phẩm.
Và một kinh nghiệm của chúng tôi là bạn nên chọn nhiều sản phẩm cho kế hoạch kinh doanh online của mình. Có những sản phẩm là chính, có những sản phẩm lại là mồi câu với tỉ suất lợi nhuận rất nhỏ, không đáng kể (mục đích là để “thả con săn sắt, bắt con cá rô”), có những sản phẩm lại có tỉ suất lợi nhuận rất cao nhưng số lượng bán ra hạn chế. Đây chính là bước xác định danh mục sản phẩm kinh doanh.
Khi bạn bắt tay vào kinh doanh thực tế, có thể phải thay đổi sản phẩm, do đó khi lập kế hoạch kinh doanh online, bạn cũng cần phải xác định những sản phẩm dự trù.
Bước 4: Xác định mục tiêu
Tất nhiên việc kinh doanh mục tiêu đều là lợi nhuận (tiền). Tuy nhiên một mục tiêu chi tiết sẽ giúp bạn đi đúng hướng hơn và mục tiêu cũng được chia thành nhiều thời kỳ khác nhau. Bạn hãy dự tính trước từng giai đoạn như 3 tháng, 6 tháng đầu, 1 năm đầu tiên, v.v.v… Mỗi giai đoạn sẽ có một mục tiêu tương ứng.
Tránh trường hợp đặt một mục tiêu chung cho toàn bộ đến khi những ngày đầu bắt tay thực hiện lại cảm thấy đuối sức do thời điểm khởi sự luôn chậm hơn, nhiều khó khăn hơn.
Một mục tiêu phải thoải mãn các yếu tố SMART. Cụ thể:
- S – Specific: Cụ thể
- M – Measureable: Đo lường được
- A – Archiveable: Có thể đạt được
- R – Relevant: Xứng đáng theo đuổi
- T – Time: Phải kèm theo giới hạn thời gian
Nếu bạn thực hiện kế hoạch kinh doanh online cùng với người khác, thảo luận về mục tiêu là một bước cần thiết để từ đó thống nhất mục tiêu chung.
Bước 5: Kế hoạch về sản phẩm
Ở bước 1, bạn đã xác định được lĩnh vực mà mình muốn kinh doanh. Đến bước 3, bạn xác định được một hoặc nhiều sản phẩm cụ thể. Tiếp đến trong bước 5 này, bạn cần cụ thể hóa nhiều khía cạnh về sản phẩm:
- Sản phẩm cốt lõi là gì?
- Giá trị khác biệt của sản phẩm bạn bán, nếu chưa có sự khác biệt cần phải làm gì để sản phẩm thực sự nổi bật?
- Bao vì, mẫu mã của sản phẩm
Nếu như bạn dự tính kinh doanh sản phẩm do mình sản xuất, kế hoạch sản phẩm cần chi tiết về cách thức để tạo ra một sản phẩm đúng chuẩn chất lượng, nguồn nguyên vật liệu như thế nào, mẫu mã ra sao.
Nếu bạn dự tính kinh doanh thương mại, tức là nhập về bán lại, kế hoạch sản phẩm cần nêu cụ thể cách thức để đảm bảo nguồn hàng, nguồn hàng dự trù.
Kế hoạch sản phẩm giúp bạn hình dung được sản phẩm mà bạn sẽ bán, đánh giá và điều chỉnh để sản phẩm thực sự khả thi (bán được và có lãi).
Bước 6: Kế hoạch về định giá
Định giá sản phẩm trong kinh doanh online thường khá phức tạp. Lý do là chi phí quảng cáo cho lĩnh vực kinh doanh online thường không cố định và khó dự trù. Do đó, khi suy nghĩ về vấn đề định giá, bạn cần nhiều kế hoạch khác nhau.
Trong kế hoạch định giá, bạn sẽ xây dựng mức giá bán ra dự tính cho các sản phẩm. Bên cạnh định giá sản phẩm cụ thể, nếu bạn có phát sinh thêm những dịch vụ đi kèm thì dịch vụ đó là miễn phí hay có phí, các gói thành viên như thế nào.
Theo kinh nghiệm của chúng tôi, phần kế hoạch định giá thường phải điều chỉnh khá nhiều và con số ban đầu chỉ mang tính chất tham khảo.
Giá bán của một sản phẩm là một trong những yếu tố vô cùng quan trọng. Bạn định sẽ áp dụng giá bằng hay thấp hơn đối thủ? Hay bạn sẽ định giá dựa trên chi phí đầu vào? Hay định giá theo mục tiêu về lợi nhuận? Có rất nhiều cách thức định giá như vậy để bạn lựa chọn.
Tuy vậy, một kế hoạch định giá phải tính được điểm hòa vốn là bao nhiêu và khả năng giao động của giá là như thế nào để hợp lý (tức là bạn có thể chấp nhận giảm / tăng giá thêm bao nhiêu cho sản phẩm).
Thông thường trong kinh doanh online, giai đoạn đầu tiên là giai đoạn thực sự rất khó khăn để bán hàng và thu hút khách hàng, cho nên cũng là giai đoạn phải chi nhiều chi phí cho các chương trình khuyến mãi và quảng cáo, do đó kế hoạch định giá của bạn cũng nên kèm theo khoản chi phí giá khuyến mãi.
Bước 7: Kế hoạch về xử lý đơn hàng / nhân sự
Đây được coi là kế hoạch cho khâu vận hành trong kinh doanh. Nhưng để đơn giản hóa đối với lĩnh vực kinh doanh online, chúng tôi trình bày những điểm trọng yếu về quy trình xử lý đơn hàng và quản trị nhân sự.
Xử lý đơn hàng là một lĩnh vực công việc rất quan trọng trong kinh doanh online. Khách hàng chỉ mua hàng thông qua internet cho nên bạn phải đảm bảo một quy trình phục vụ khách hàng nhanh chóng, toàn diện. Những khía cạnh sau cần lưu tâm để đảm bảo khâu xử lý đơn hàng được trơn tru:
- Quản lý comment, tin nhắn, cuộc gọi đặt hàng của khách như thế nào?
- Quản lý đơn hàng ra sao để đảm bảo không bị sót, không bị sai?
- Làm việc với đơn vị vận chuyển nào, có thuê shipper riêng hay không?
- Xử lý các vấn đề về thất lạc, sai mẫu mã, khách muốn đổi trả như thế nào?
- Có cần phần mềm hỗ trợ hay không?
Thật may vì đối với khâu này, có rất nhiều phần mềm có thể giúp giảm tải công việc cho bạn. Chẳng hạn đối với vấn đề quản trị đơn hàng, vận đơn, tương tác với khách hàng, bạn có thể sử dụng Pancake hoặc Haravan. Các phần mềm quản lý cho Ecommerce cũng thường kết nối trực tiếp với các đơn vị vận chuyển để bạn chuyển đơn cho các bên đó từ phần mềm quản lý.
Đối với nhân sự, bạn cũng cần tính toán số lượng nhân sự cần thiết. Thông thường với mô hình kinh doanh online, nhân sự không cần quá nhiều, ban đầu khi khởi sự, bạn có thể trực tiếp phụ trách các công việc chính. Nhân sự sẽ được tuyển dụng khi lượng công việc tăng lên.
Bước 8: Kế hoạch về Marketing
Sử dụng cách thức nào để khách hàng biết đến bạn nhiều hơn? Đó là một trong những câu hỏi bạn cần phải trả lời ngay từ thời điểm bắt đầu kinh doanh. Đối với kinh doanh online, kế hoạch về Marketing vô cùng quan trọng. Bởi nếu như bạn không tìm được cách để có được khách hàng, việc kinh doanh của bạn sẽ rất khó có thể duy trì.
Kế hoạch Marketing cho kinh doanh online thường tập trung vào những khía cạnh như:
- Chạy quảng cáo online như thế nào? Ngân sách bao nhiêu? Thông điệp ra sao? Quảng cáo ở kênh nào (Facebook, Google Ads, Zalo Ads, v.v.v…)
- Các kênh sẽ phát triển để có được khách hàng tự nhiên như Facebook, Instagram, Youtube, Tiktok.
- Các chương trình tích điểm, khuyến mãi là như thế nào, diễn ra bao lâu, thời điểm nào?
- Các ấn phẩm thông tin như logo, website, bao bì
- Các content trên các kênh thông tin như thế nào
- v.v.v…
Vì nguồn khách hàng là yếu tố cốt yếu để duy trì kinh doanh cho nên bạn hãy tính toán kỹ càng về kế hoạch Marketing. Nếu chưa thực sự tự tin về năng lực Marketing hoặc chưa có dự tính về lĩnh vực này, bạn cần phải tìm kiếm một công sự hỗ trợ mình.
Phần lớn mọi người khi bắt tay vào kinh doanh online thường nghĩ rằng sẽ dễ dàng để có được khách hàng hoặc chi phí quảng cáo sẽ không cao lắm. Nhưng thực tế, nhiều khi vấn đề chính mà người kinh doanh online gặp phải là chi phí quảng cáo quá lớn hoặc tìm mọi cách vẫn không thể làm cho khách hàng biết đến mình.
Bên cạnh đó, Marketing cũng cần những kế hoạch cho ngắn hạn và cho đường dài. Thông thường người kinh doanh online sẽ dùng quảng cáo trả phí để có được kết quả trước mắt và xây dựng những kênh như SEO, content Marketing, các kênh tương tác với khách hàng (Facebook, Instagram, Tiktok, v.v.v…) để có nguồn khách hàng ổn định về sau.
Nếu xác định kế hoạch cho việc chạy quảng cáo, bạn cũng đừng tự ước lượng mà hãy hỏi ý kiến tư vấn của những người có kinh nghiệm.
Ngoài những kênh Marketing, trong giai đoạn thương mại điện tử nở rộn, bạn cũng cần cân nhắc có tham gia các sàn hay không? Nếu tham gia các sàn thì kế hoạch của bạn là gì.
Bước 9: Vốn – Tài chính
Sau khi đã có những định hướng về sản phẩm, định giá, nhân sự, Marketing, bạn cần tính toán lượng tiền cần thiết cho từng giai đoạn. Ở đây chúng tôi chia ra thành 4 giai đoạn:
- Giai đoạn chuẩn bị
- Giai đoạn bắt đầu kinh doanh
- Giai đoạn phát triển
- Giai đoạn ổn định
Ở giai đoạn chuẩn bị, bạn cần ước lượng số tiền cần thiết cho những công việc mang tính chất xây dựng như làm website, thiết kế các ấn phẩm, nhập hàng. Điểm lợi của kinh doanh online là thường các chi phí này không quá tốn kém như việc bạn kinh doanh trực tiếp (chi phí mặt bằng, cơ sở vật chất). Tuy nhiên với các chi phí này, thường mức giá rất đa dạng và nếu không có kinh nghiệm bạn có thể sẽ ước tính sai cũng như lựa chọn những đơn vị chưa phù hợp, chưa phải rẻ nhất.
Ở giai đoạn bắt đầu kinh doanh, lúc này bạn cần phải dự trù cho chi phí Marketing ban đầu. Đây sẽ là chi phí tốn kém nhất ở giai đoạn này.
Ở giai đoạn phát triển, bạn cân bằng giữa các khoản mục chi phí và trích ra một khoản lợi nhuận cho việc gia tăng quy mô khách hàng bằng việc tăng thêm ngân sách quảng cáo hay chi cho xây dựng những kênh truyền thông khác.
Giai đoạn khi kinh doanh đã đi vào ổn định, bạn bắt đầu chi cho các kế hoạch về mở rộng sản phẩm, nâng cấp mô hình.
Thông thường, chúng tôi tư vấn cho những bạn khởi sự kinh doanh online nên chuẩn bị đủ số vốn để duy trì việc kinh doanh tối thiểu trong 6 tháng. Có nghĩa là nếu như trong 6 tháng đó chưa có khoản lợi nhuận nào thì mô hình kinh doanh vẫn chưa bị sụp đổ. Thực tế cho thấy lợi nhuận của việc kinh doanh online thường bị dự tính quá rộng rãi nên nhiều người không chuẩn bị đủ tài chính.
Và đừng quên có một khoản tiền dự trù cho những rủi ro như ở phần sau chúng tôi có trình bày.
Bước 10: Dự tính về rủi ro / cách xử lý
Trước khi bắt tay vào kế hoạch, một lần nữa bạn phải ngồi lại và suy nghĩ thêm về những rủi ro có thể xảy ra. Trong tâm lý của những người muốn khởi sự kinh doanh, tương lai luôn tràn đầy màu hồng và họ không hình dung trước về những viễn cảnh đen tối có thể xảy đến.
Chính vì thế, nếu bạn muốn kế hoạch kinh doanh online của mình thực sự khả thi, hãy vạch ra những rủi ro có thể xảy đến và cách xử lý cho những rủi ro này là gì?
Điều này làm cho bạn lường trước và có tâm lý chủ động khi xảy ra vấn đề. Và cũng là cách để bạn tính toán lại số tiền cần thiết để bắt đầu kinh doanh online.
Chúng tôi liệt kê một số rủi ro có thể xảy đến:
- Rủi ro về thị trường: thị hiếu thay đổi, đối thủ hạ giá
- Rủi ro về nguồn hàng: thiếu hàng, giá nhập cao, khó vận chuyển hàng về Việt Nam (nếu đặt hàng Trung Quốc), hàng chất lượng đi xuống, bảo quản hàng hóa có vấn đề, khách hàng không chấp nhận sản phẩm
- Rủi ro về nhân sự, quản lý: thiếu nhân sự, nhân sự cần phải đào tạo, nhân sự không minh bạch
- Rủi ro về Marketing: không chạy được quảng cáo, chạy quảng cáo không hiệu quả, tài khoản bị khóa, fanpage bị hack
- Rủi ro về vốn: Thiếu tiền giữa chừng
Bước 11: Lập kế hoạch kinh doanh online trên một trang giấy
Cuối cùng, để tổng kế cho những suy nghĩ, dự tính của bạn cho các khía cạnh kinh doanh ở trên, bạn nên văn bản hóa lại thành một tài liệu. Tài liệu này sẽ giúp bạn nắm bắt được thông tin tốt hơn và gợi nhớ bạn về những con số cần chú ý.
Nếu bạn có thể viết thành một bản kế hoạch đầy đủ gồm nhiều trang thì rất tốt nhưng theo chúng tôi, bạn chỉ cần một bản kế hoạch kinh doanh online trên một trang giấy là đủ. Chỉ cần nhìn qua trang giấy này là bạn biết được bạn cần làm gì.
Kế hoạch kinh doanh online trên một trang giấy thường sẽ gồm những mục như:
- Mục tiêu
- Khách hàng hướng đến
- Sản phẩm của bạn / Giá
- Kế hoạch nhân sự, xử lý đơn hàng
- Kế hoạch Marketing
- Kế hoạch về Vốn
- Các rủi ro
Kết luận
Kinh doanh online đang mở ra một con đường rộng lớn hơn cho chúng ta tham gia. Tại đây, bạn có thể bắt đầu bằng mô hình nhỏ rồi từ từ tiến lên. Hạn chế tối đa rủi ro, tránh sự đầu tư dàn trải, đó là những gì chúng tôi hi vọng bạn sẽ chia sẻ cùng để có thể thành công.
Lập kế hoạch kinh doanh online tưởng chỉ là công việc giấy tờ, bạn nghĩ chỉ khi nào bạn lên Shark Tank hay đi kêu gọi đầu tư mới phải cần. Không phải thế! Đây là cơ hội để bạn suy nghĩ thấu đáo lại quyết định kinh doanh của mình, tránh trường hợp cả nghĩ hoặc suy nghĩ quá mơ mộng.
Lập kế hoạch kinh doanh online cũng giúp bạn có cái nhìn bao quát hơn về tương lai.
Và quy trở lại với hình ảnh thủy thủ đoàn đầu bài viết, hành trình nào cũng sẽ gập gềnh và đầy sóng gió, những rủi ro có thể ập đến bất kỳ lúc nào. Nhưng thành công càng khó khăn để đạt được thì càng bền vững và giúp cho bạn trưởng thành để phát triển hơn về sau. Thành quả của việc không đầu hàng trước khó khăn cũng lớn hơn nhiều những điều bạn nghĩ đến. Chúc bạn thành công.
Nhớ đọc thêm những bài viết đầy tâm huyết của chúng tôi trong chuyên mục dành cho kinh doanh online. Nếu cần tư vấn về lập kế hoạch kinh doanh online, hãy để lại comment tại bài viết này.
